Układ rozrządu stanowi jeden z najważniejszych elementów silnika samochodowego. Do jego zadań należy sterowanie pracą zaworów. Rozrząd bezpośrednio odpowiada za dostarczanie mieszanki paliwowo-powietrznej do komory spalania, a także jej opróżnianie ze spalin. Wałek rozrządu połączony jest z wałem napędowym silnika za pomocą łańcucha lub paska. Jest to bardzo wrażliwy element całego układu, a jego zerwanie skutkuje poważną awarią silnika.
Jak działa rozrząd?
Obracający się wałek rozrządu steruje pracą zaworów. Jego siła obrotowa pochodzi wprost z wału napędowego silnika i przenoszona jest przez łańcuch (pasek) rozrządu. Zwlekanie z wymianą tego elementu, lub przeoczenie jego uszkodzenia mogą skutkować zniszczeniem zaworów i tłoków. Dlatego jedną z ważniejszych czynności serwisowych jest wymiana paska i rolek rozrządu co określoną liczbę przejechanych kilometrów. Producenci samochodów zazwyczaj określają w instrukcji czas eksploatacji rozrządu. Praktyka pokazuje jednak, że ich przewidywania nie zawsze się sprawdzają. Czasami elementy nadają się do wymiany dużo wcześniej, a problem polega na tym, że we współczesnych autach łatwo przegapić moment koniecznej wymiany. Dawniej nie stosowano elastycznych pasków, ale łańcuchy, które były o wiele wytrzymalsze. W kultowych już dzisiaj Maluchach i Dużych Fiatach poluzowany pasek rozrządu zaczynał dzwonić o blok silnika. Był to znak, że najwyższa pora go wymienić. We współczesnych silnikach łańcuch coraz częściej zastępowany jest paskiem zębatym, który swą budową przypomina pasek klinowy. Ewentualne jego poluzowanie czy zniszczenie jest zazwyczaj niewyczuwalne dla użytkownika pojazdu. Całkowite zerwanie paska to jedna z niewielu awarii, która wiąże się z całkowitym unieruchomieniem pojazdu. Jeżeli po zerwaniu dojdzie do kolizji tłoków z zaworami – czeka nas poważny remont silnika.
Uwaga na samochody używane
Aby nie dopuścić do awarii, należy przestrzegać zalecanych okresów eksploatacji. W szczególnie kłopotliwym położeniu są właściciele samochodów używanych, które nie posiadają książki serwisowej. Stając się posiadaczem samochodu o niepewnej historii – lepiej jest zawczasu wymienić rozrząd niż później borykać się z remontem silnika. Nie należy także zbytnio ufać sprzedawcom. Jeżeli auto używane kupujemy od handlarza, prawdopodobnie nie posiada on wiarygodnych informacji na temat przeprowadzonych w aucie napraw. Koszt wymiany koniecznych elementów zamknie się prawdopodobnie w kilkuset złotych, podczas gdy remont silnika może okazać się całkowicie nieopłacalny. Większość współczesnych silników posiada tak zwaną konstrukcję kolizyjną. Oznacza to, że jeśli dojdzie do zerwania paska, tłoki zderzają się z zaworami powodując poważną destrukcję w silniku. Lepiej zatem po zakupie używanego samochodu zlecić wymianę rozrządu.
Nie odpalaj na pych
Istnieją sytuacje, w których nie dochodzi do zerwania paska, a jedynie następuje jego przeskoczenie. Poluzowany pasek może przeskoczyć o jeden, lub kilka zębów, co skutkuje przestawieniem faz rozrządu. Objawami takiej sytuacji jest nierównomierna praca silnika oraz kłopoty z uruchomieniem auta. Delikatność nowoczesnych układów rozrządu jest przyczyną, dla której nie należy korzystać z popularnej dawniej metody odpalania samochodu na pych (na zaciąg). Przy takiej próbie uruchomienia silnika także może dojść do zerwania paska, lub choćby jego przeskoczenia i przestawienia zapłonu.
Pasek rozrządu a łańcuch
Skoro pasek rozrządu powoduje tak liczne problemy, a jego zerwanie może mieć fatalne skutki dla całej jednostki napędowej, dlaczego nie stosuje się wytrzymalszych rozwiązań. Dawniej układ rozrządu składał się z kół zębatych i był w zasadzie bezobsługowy. Później wprowadzono łańcuchy rozrządu, które w prawdzie wymagały wymiany, ale zazwyczaj dopiero po kilkusettysięcznym przebiegu. Obecnie w większości jednostek napędowych stosowane są paski zębate. Jest to spowodowane przede wszystkim dynamiką współczesnych silników. Zarówno łańcuchy, jak i zębatki charakteryzowały się dużym ciężarem i powodowały dodatkowe opory w silniku. Lekki pasek zębaty umożliwia uzyskanie lepszych osiągów. Poza tym jest elementem o wiele tańszym.
Układ rozrządu znajdziemy w każdym silniku tłokowym. W zależności od liczby zaworów, w silniku można spotkać jeden lub dwa wałki rozrządu i napędzające je paski. Najnowocześniejsze silniki natomiast wyposażone są w tak zwany układ zmiennych faz rozrządu, w których zawory silnika sterowane są elektronicznie. Gwarantuje to najwyższą efektywność pracy jednostki napędowej. Układ rozrządu na przestrzeni lat jest sukcesywnie unowocześniany. Jednak samochody, którymi poruszamy się obecnie słyną z problematycznych układów rozrządu. Dlatego ten element silnika musimy traktować w sposób szczególny i pilnować jego wymiany.
